Het is nu algemeen erkend dat menselijke activiteiten een impact hebben op klimaatverandering, zo blijkt ook uit de vele opeenvolgende rapporten van de IPCC.

Om terug te keren naar een periode die zo warm is als vandaag de dag, moeten we zo’n 125.000 jaar teruggaan in de tijd. Maar de opwarming had in die tijd een hele andere oorzaak en was gekoppeld aan de aanzienlijke variatie in zonneschijn.

De huidige klimaatverandering onderscheidt zich van vorige klimaatveranderingen door de snelheid waarmee de aarde opwarmt en de invloed van de mens op dit proces.

De impact van menselijke activiteiten op het milieu duidt volgens sommige wetenschappers op het begin van een nieuw tijdperk. Volgens hen bevinden we ons niet meer in het Holoceen (de naam van het meest recente tijdperk) maar in het Antropoceen, een nieuw geologisch tijdperk dat gekenmerkt wordt door de invloed van menselijke activiteiten.

Deze tentoonstelling, samengesteld door Géopolis op basis van het werk van Jean Jouzel, voormalig vicevoorzitter van het IPCC en Pierre Larrouturou geeft een inzicht in de huidige situatie en schetst enkele ideeën voor de toekomst. 

Pas sinds het einde van de negentiende eeuw kan een relatief nauwkeurige schatting worden gemaakt van de gemiddelde temperatuur, aangezien het aantal weerstations sinds toen sterk is toegenomen. Sinds het begin van deze metingen is de gemiddelde temperatuur gestegen met ongeveer 0,85°C. Er zijn echter grote regionale verschillen gemeten. 

Naast deze waarneembare opwarming van de aarde is er ook een toename van extreme weeromstandigheden en klimaat gerelateerde natuurrampen. Een bekend recent voorbeeld van een natuurramp die veel schade veroorzaakte is de cycloon Irma die in september 2017 door het Caribisch gebied raasde. Zij brak alle bestaande records met rukwinden tot bijna 365 km/h. Een onderzoek van een verzekeringsmaatschappij bevestigt dat periodes met extreme weersomstandigheden sinds 1980 meer dan verdrievoudigd zijn. De afname van het aantal dagen met temperaturen onder het vriespunt is een andere indicator voor de opwarming van de aarde.

Smeltende gletsjers 

Als gevolg van het broeikaseffect is de omvang van gletsjers bijna overal afgenomen. In de Zwitserse Alpen bijvoorbeeld hebben gletsjers 40% van hun oppervlakte verloren en is hun volume gehalveerd tussen 1850 en 1999. Dit verschijnsel doet zich voor over de hele planeet, maar is met name zichtbaar in Patagonië en Noord-Amerika, waar de totale omvang van de gletsjers snel afneemt. 

lleen de gletsjers in Nieuw-Zeeland zijn nog grotendeels intact gebleven. Het smelten van de gletsjers gaat ook gepaard met een sterke afname van het aantal gebieden bedekt met sneeuw. Wereldwijd is het maximale landoppervlak bedekt met sneeuw afgenomen met een oppervlakte vijf keer zo groot als Frankrijk.

Permafrost 

Permafrost is een gebied waar de grond gedurende een periode van minstens twee jaar bevroren blijft. Permafrost bevindt zich voornamelijk in hoge breedtegraden en bergketens. Sinds de laatste ijstijd 20.000 jaar geleden bevindt vrijwel alle permafrost zich boven de 60° breedtegraad. 

In sommige gebieden waar de temperatuur in de zomer hoger is dan 0°C kan de permafrost echter tijdelijk ontdooien. De laag die in de zomer ontdooit en weer bevriest wordt ook wel de actieve laag genoemd. 

Aangezien permafrost erg gevoelig is voor toenemende temperaturen, vormen veranderingen in het permafrost en actieve zones een goede indicator voor klimaatverandering. Sinds de jaren tachtig is aangetoond dat de gemiddelde permafrostemperatuur met 2°C is toegenomen, waardoor de actieve zone gemiddeld 90 centimeter dieper is komen te liggen. 

Minder zee-ijs 

Van de Noordelijke IJszee tot de Noordpool en de Zuidelijke Oceaan rond Antarctica; zee-ijs bestrijkt een oppervlakte van maximaal 15 miljoen km² in het in het noordpoolgebied en meer dan 20 miljoen km² in Antarctica – dat is groter dan de totaaloppervlakte van Rusland (17 miljoen km²). Zee-ijs reflecteert binnenkomend zonlicht en zorgt ervoor dat de absorptie van zonnestralen beperkt blijft en de aarde minder snel kan opwarmen.

Terwijl de oppervlakte bedekt met zee-ijs in Antarctica sinds 1979 per decennium met 1,5% is toegenomen, is de oppervlakte van het zee-ijs in het Noordpoolgebied sindsdien met 11% per decennium gedaald. Een afname in oppervlakte die gepaard gaat met afname in dikte van 1,8 m in de winter tussen 1978 en 2008.
De toename van het zee-ijs in Antarctica, die wetenschappers verklaren door de aanwezige lokale winden, kan het smelten van het zee-ijs in het Noordpoolgebied echter niet compenseren. 

Het smelten van de ijskappen op Groenland en Antarctica

Hoewel het smelten van zee-ijs geen invloed heeft op het zeespiegelniveau, geldt dit niet voor het smelten van continentaal ijs. Groenland en Antarctica zijn bedekt met enorme ijskappen die soms meer dan 3 kilometer dik zijn.

Tot de jaren 1990 compenseerde de hoeveelheid sneeuw die op de ijskappen viel de hoeveelheid smeltend ijs dat in het zeewater terecht kwam. Satellietgegevens wijzen echter uit dat het smeltingsproces is versneld. 

Hoeveelheid smeltend ijs per jaar

Oceaanverzuring 

De oceaan, die koolstofdioxide absorbeert en omzet tot koolzuur, heeft ongeveer 30% van de CO₂-uitstoot door menselijke activiteiten geabsorbeerd. Hoewel dit een positief effect heeft op onze atmosfeer aangezien hierdoor de hoeveelheid broeikasgas vermindert, heeft deze absorptie negatieve gevolgen voor de samenstelling van het water. Het verhoogt de zuurgraad van de oceanen, wat resulteert in een vermindering van de carbonaat-ionen die nodig zijn voor het behoud van koraalriffen en andere organismen met kalkhoudende skeletten.



In het begin van de industriële revolutie werd voor het eerst erkend dat de uitstoot van CO₂  een invloed heeft op het broeikaseffect. 

In 1896, toen het bestaan van het broeikaseffect al was erkend, kondigde de Zweedse wetenschapper Svante Arrhenius al een mogelijk verband aan tussen een toename van de concentratie CO₂ en de opwarming van de aarde. Hij suggereerde dat menselijke activiteiten de concentratie CO₂ op de planeet zouden kunnen verdubbelen, maar wel over een periode van 3000 jaar… 

In die tijd geloofden wetenschappers die geïnteresseerd waren in deze kwestie echter dat de planeet, met name bossen en oceanen, bijna onbeperkt CO₂ kon opnemen. 

In 1958 werd het eerste meetstation voor het meten van CO₂-concentraties geplaatst op Hawaï, in de context van een toename van systematische en continue metingen van de atmosfeer, met name van zuurstof en CO₂.

De laatste ijstijd begon iets meer dan 100.000 jaar geleden en bereikte zijn hoogtepunt 20.000 jaar geleden (maximale glaciatie). Het aardoppervlak was toen 4-5°C kouder dan vandaag. Met name in de poolgebieden daalden de temperaturen sterk. 

Op dit moment bevinden we ons in een zogenaamde “interglaciale” periode die 12.000 jaar geleden begon.

Deze afwisseling van ijstijden en veel kortere interglaciale perioden werd regelmatig herhaald gedurende 430.000 jaar. Dit komt vooral door de positie van de aarde in zijn baan, maar het broeikaseffect speelt daarbij ook een belangrijke rol. 

In het verleden steeg de temperatuur op aarde altijd heel geleidelijk. In vergelijking met de laatste temperatuurstijging zo’n 125.000 jaar geleden, warmt de aarde nu zo’n 50 keer sneller op. 

De huidige klimaatverandering onderscheidt zich van temperatuurschommelingen in het verleden door de snelheid waarmee de temperatuur toeneemt en vooral door de invloed van menselijke activiteiten op dit proces.

De grote impact van menselijke activiteiten vormt voor sommige wetenschappers de aanleiding om te concluderen dat we ons niet langer in het Holoceen bevinden (naam van het laatste geologische tijdperk), maar in het Antropoceen, een nieuw geologisch tijdperk dat gekenmerkt wordt door de invloed van menselijke activiteiten op de aarde en het klimaat. 

Om een periode te vinden die zo warm is als vandaag, moeten we ongeveer 125.000 jaar teruggaan in de tijd. Toen was de belangrijkste oorzaak van de opwarming de aanzienlijke variatie in de zonneschijn.

Het broeikaseffect?

Het broeikaseffect is een natuurlijk verschijnsel dat ervoor zorgt dat de warmte rond het aardoppervlak wordt vastgehouden. Het broeikaseffect is fundamenteel voor het leven op aarde. Het effect is verantwoordelijk voor een gemiddelde toename van de temperatuur op aarde van 15 °C. Zonder het broeikaseffect zou de gemiddelde temperatuur ongeveer -18°C bedragen.

De werking is eenvoudig: broeikasgassen (inclusief CO₂) kunnen worden vergeleken met het glas van een kas. Ze laten een groot deel van de zonnestraling in de atmosfeer toe, maar zorgen ervoor dat een groot deel van de infrarode straling die in de tegengestelde richting gaat wordt geblokkeerd. Daarbij neemt de temperatuur in de ‘kas’ of atmosfeer toe.

De uitstoot van CO₂, die sinds 1900 met 25% is toegenomen, verstoort de balans, versterkt het broeikaseffect en veroorzaakt daarmee een toename van de gemiddelde temperatuur op aarde.

Wat veroorzaakt de CO₂ uitstoot?

CO₂, of koolstofdioxide, dat bijdraagt aan de versterking van het broeikaseffect, komt vrij elke keer dat we kolen, olie, aardgas of hout verbranden en bij de productie van cement.

De uitstoot van CO₂ is tussen 1970 en 2015 bijna verdubbeld. Volgens het Global Carbon Project bedraagt deze nu 41,8 miljard ton (gigaton). Daarvan wordt 36,3 miljard veroorzaakt door het gebruik van fossiele brandstoffen en cementproductie. 

Een deel van de CO₂ uitstoot veroorzaakt door de mens wordt geabsorbeerd door oceanen (26%) en de vegetatie (31%). De rest blijft echter in de atmosfeer. De huidige concentratie CO₂ heeft een levensduur van meer dan 100 jaar.

Dan zal de gemiddelde temperatuur op aarde tussen 2080 en 2100 toenemen met 2,6 – 4,8°C .

Bovendien worden niet alle gebieden in gelijke mate getroffen door klimaatverandering. De verandering heeft een groter effect op het land dan in de oceanen en het Noordpoolgebied stijgt de temperatuur veel sneller dan in andere gebieden: de temperatuur zou daar met wel 10°C toe kunnen nemen. 

Zelfs als de uitstoot kan worden teruggedrongen tot 0 in 2100, dan zou de opwarming niet onmiddellijk stoppen. Gedurende 200 jaar zou de aarde blijven opwarmen. 

De stijging van de zeespiegel

Hoewel de temperatuur van het zeewater minder snel zal toenemen dan de temperatuur in de atmosfeer, zal een geleidelijke toename van de zeewatertemperatuur uiteindelijk ook grote gevolgen hebben. Tegen 2100 zou de gemiddelde watertemperatuur tot 100 meter onder het wateroppervlak 2°C kunnen bereiken. Hierdoor zal de zeespiegel met 27 centimeter stijgen. 

Verwacht wordt dat de opwarming ervoor zal zorgen dat 35-85% van het landijs op Groenland en Antarctica wegsmelt, wat ervoor zorgt dat de zeespiegel met 20 cm extra stijgt. De zeespiegel zal tegen het einde van deze eeuw wellicht niet meer dan een meter stijgen, maar tegen het midden van het millennium zal deze onvermijdelijk met 3 meter zijn toegenomen. 

Als de opwarming aanhoudt, dan zou dit er weleens voor kunnen zorgen dat de zeespiegel in totaal met 15 meter stijgt, waardoor vele van de huidige bewoonde gebieden onder water komen te staan. Volgens het IPCC zou, als niets wordt gedaan om overstromingen tegen te gaan, de frequentie van overstromingen op veel plaatsen met een factor van 10 tot 100 kunnen toenemen. Voor sommige metropolen aan de kust zou dit betekenen dat ze aan het eind van deze eeuw al onder water zouden kunnen komen te staan (Cairo, Bombay, Dhaka, Shanghai …).

Extreme uitschieters 

Door het broeikaseffect zullen de temperaturen stijgen, maar niet overal even veel. In Europa bijvoorbeeld, zullen de gemiddelde zomertemperaturen sneller toenemen dan de gemiddelde jaartemperaturen. Vanaf de tweede helft van de eeuw zullen recordtemperaturen zoals in de zomer van 2003 veel vaker voorkomen.

In Frankrijk zou de maximumtemperatuur boven de 50°C uit kunnen komen. Sommige voorspellingen wijzen zelfs op een toename van 9-13°C in maximumtemperaturen tegen 2100.

Wetenschappers hebben geconcludeerd dat door de opwarming van de aarde en de uitputting van natuurlijke hulpbronnen een zesde van de diersoorten met uitsterving wordt bedreigd. Volgens een recente studie neemt de populatie van gewervelde dieren af met 32%. De populatie zoogdieren daalde tussen 1990 en 2015 met 40%.

Uiteraard speelt de menselijke overbevolking ook een rol in dit proces, evenals overconsumptie.
Door opwarming van de aarde zal de diversiteit alleen nog maar afnemen, vooral omdat veel soorten zich niet kunnen aanpassen aan de snelle veranderingen.

Ook bossen zullen door klimaatverandering worden aangetast en de variëteit aan fauna in de oceanen zal door verzuring op de lange termijn afnemen. 

Een groter tekort aan waterbronnen

Het tekort aan waterbronnen is op dit moment al een groot probleem. Door de opwarming van de aarde en de langere en intensere droogtes zal dit tekort alleen nog maar toenemen. 

Als gevolg van het broeikaseffect wordt zoet water schaarser en de kwaliteit van het beschikbare water neemt af. Daardoor zal het risico op conflicten over waterbronnen toenemen.

Voordelen van het broeikaseffect?

Sommige klimaatsceptici wijzen op de mogelijke ‘voordelen’ van de opwarming van de aarde. Op het gebied van voedselzekerheid vallen de voordelen echter in het niet in vergelijking met de negatieve gevolgen.

Opwarming wordt soms ook gezien als een kans voor ontwikkeling van noordelijke landen die grenzen aan de Noordpool (door bijvoorbeeld een toename van scheepvaart in dat gebied). 

Opwarming zou ook de leefomstandigheden van sommige bevolkingsgroepen die momenteel in de winter met extreme temperaturen worden geconfronteerd kunnen verbeteren. Dit zou de negatieve effecten die elders waarneembaar zijn echter niet kunnen compenseren. 

In de 21^e eeuw zal de opwarming van de aarde in veel regio’s naar verwachting negatieve gevolgen hebben voor de volksgezondheid, met name in ontwikkelingslanden en lage-inkomenslanden. Een gebrek aan voedsel zal  leiden tot meer ondervoeding en meer extreme hittegolven zullen hoge risico’s met zich meebrengen voor kwetsbare bevolkingsgroepen zoals ouderen. 

De opwarming van de aarde verhoogt tevens het risico op ongecontroleerde branden. Ook zal het aantal klimaatvluchtelingen wereldwijd toenemen. Als de zeespiegel met 40 centimeter stijgt, zou dit betekenden dat minstens 100 miljoen mensen gedwongen worden hun huidige woonplaats te verlaten. 

Toenemende ongelijkheid
Hoewel de opwarming van de aarde voornamelijk te wijten is aan de CO₂-uitstoot in rijkere landen, zijn het vooral de landen in de armste delen van de wereld die als eerst getroffen worden door de klimaatverandering. 

De armste helft van de wereldbevolking is verantwoordelijk voor slechts 10% van de CO₂-uitstoot, terwijl de rijkste 10% de helft van de uitstoot produceert. 

Bovendien nemen extreme droogtes vooral toe in arme gebieden waar de bevolking erg kwetsbaar is. 

Een “klimaatverrassing”?

De meeste wetenschappers voorspellen een een geleidelijke opwarming van de aarde, maar volgens sommige wetenschappers moeten we rekening houden met een mogelijke “klimaatverrassing”: plotseling stijgende temperaturen. Uit analyses van lagen in de ijskappen blijkt inderdaad dat er in het verleden plotselinge temperatuurveranderingen waren (met schommelingen van soms wel 16°C).

Deze temperatuursveranderingen werden veroorzaakt door stilvallen en vervolgens opnieuw op gang komen van de Golfstroom, de oceaanstroom die begint in Florida en eindigt in de Noordelijke IJszee. Zou het smelten van een deel van de ijskap kunnen resulteren in veranderingen in de Golfstroom?

“Als we er niet in slagen klimaatverandering tegen te gaan, zullen tegen 2030 nog eens 100 miljoen mensen getroffen worden door extreme armoede.” 

Kristalina Gueorguieva, Executive Director van de Wereldbank, 2017

Een recente studie van The Lancet, gepubliceerd in 2017, voorspelt de gevolgen van een opwarming van 3°C in 2100. Volgens deze studie zou twee derde van de Europeanen (350 miljoen mensen) getroffen worden door de gevolgen van een dergelijke opwarming (dit zou betekenen dat 14 keer zoveel mensen getroffen worden als in het begin van de 20e eeuw). 

Een afname van de hoeveelheid neerslag in de zomer en de toegenomen verdamping door opwarming zal de stroming van rivieren beïnvloeden. Tegen 2070 zal de totale hoeveelheid neerslag afnemen met 10-40%. 

De landen in Zuid-Europa worden het zwaarst getroffen. Verwacht wordt dat Ierland, Noorwegen en Slovenië het hardst worden getroffen door overstromingen. Vrijwel elke sector van de economie kan door de klimaatverandering worden geraakt.

Het IPCC

In de jaren tachtig begon de wetenschappelijke gemeenschap zich over de kwestie te buigen en werd het beleid langzaamaan aangepast. In 1988 werd binnen de Verenigde Naties het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) opgericht om rapporten te publiceren met bestaande wetenschappelijke bevindingen op het gebied van klimaatverandering. Het doel ervan is om“zonder vooroordelen, methodisch, duidelijk en objectief […] analyses te maken om de risico’s van het broeikaseffect beter te begrijpen”. Sinds 1990 publiceert het IPCC rapporten met regelmatige tussenpozen van vijf tot zeven jaar.  Er werden al vijf evaluatierapporten gepubliceerd: in 1990, 1995, 2001, 2007 en 2013/2014.

De COP

In 1992 werd op de Earth Summit in Rio een klimaatakkoord ondertekend, dat tot op heden door bijna alle landen  werd geratificeerd, inclusief de Verenigde Staten. Na deze top vonden er nog twee andere conventies plaats over het behoud van de biodiversiteit en de bestrijding van woestijnvorming.

Elk jaar komen de landen die het klimaatakkoord hebben ondertekend samen bij de COP (Conference of Parties). 

De landen hebben als doel maatregelen voor te stellen om de uitstoot van de belangrijkste broeikasgassen te verminderen. 

1997-2009: van Kyoto tot Kopenhagen

In 1997 leidde de Klimaatconferentie (COP3) in Kyoto tot de ondertekening van een eerste akkoord waarin stond vastgelegd dat ontwikkelde landen de uitstoot van broeikasgassen in de periode 2008-2012 zouden moeten beperken met 5% (referentiejaar is 1990).

De Klimaatconferenties volgen elkaar op, maar de deelnemende landen worstelen om hun beloftes na te komen. Na Kopenhagen (2009) werd het idee van objectieve doelstellingen ingevoerd op de top in Cancun (2010). Toen werd vastgesteld dat de wereldwijde stijging van de temperatuur onder de 2 graden moet blijven (een stijging van één graad ten opzichte van de huidige situatie, aangezien de temperatuur op aarde sinds 1850 al met één graad is toegenomen). 

Ondanks een onmiskenbare noodzaak om in te grijpen komen de deadlines dichterbij en blijven de inspanningen gering. Net als in 1990, zijn de CO₂-emissies vandaag de dag ongeveer twee keer zo hoog als de natuurlijke opslagcapaciteit. Er is geen alternatief: de uitstoot moet afnemen. 

2015 – Het klimaatakkoord van Parijs

In 2015 kwam men tijdens de klimaattop in Parijs tot een akkoord dat werd aangenomen door de gehele internationale gemeenschap (met uitzondering van Syrië en Nicaragua).

Volgens dit akkoord moet de opwarming van de aarde tegen 2100 “ruim onder een toename van 2°C blijven in vergelijking met het pre-industriële tijdperk” en “moeten de inspanningen om de temperatuurstijging tot 1,5°C te beperken voortgezet worden”. Het akkoord voorziet ook een afname in het gebruik van fossiele brandstoffen.

Ook moet de wereld volgens het akkoord in de tweede helft van de 21^e eeuw ‘koolstofneutraal’ zijn. Dit betekent dat alle uitstoot kan worden geabsorbeerd door onder andere bossen, oceanen en CO₂-opslagplaatsen.

Het akkoord is echter niet bindend en landen die zich niet aan de voorwaarden houden krijgen geen sancties opgelegd. Ieder land dat het akkoord ondertekend heeft is wel verplicht transparant te zijn en dient een aantal publieke indicatoren te verstrekken. De Verenigde Staten trokken zich in juni 2017 terug uit de overeenkomst van Parijs.

Hoewel de wereldwijde CO₂-uitstoot de afgelopen drie jaar nauwelijks is toegenomen – met name dankzij het beleid van China – blijft het tempo waarmee de uitstoot in de geïndustrialiseerde landen wordt teruggedrongen laag.  In Frankrijk is de uitstoot sinds 2015, het jaar waarin het akkoord van Parijs werd aangenomen, juist alleen maar toegenomen!

In 2016 bedroeg de wereldwijde uitstoot 42 Gt CO₂, wat betekent dat we slechts 20 jaar de tijd hebben om de uitstoot te beperken.

Hoewel deze ethisch ter discussie staan, zijn er enkele manieren om het broeikaseffect direct tegen te gaan zonder daarbij CO_2-uitstoot te beperken. Deze maatregelen zijn geïnspireerd op bepaalde natuurverschijnselen , of eenvoudigweg op de werking van zonnestraling. Andere maatregelen, die een grote impact teweeg kunnen brengen, zijn gericht op het direct verwijderen van CO₂ uit de atmosfeer. 

Eén van de opties is om bepaalde vulkaanuitbarstingen na te bootsen om het klimaat wereldwijd voor een periode van twee jaar af te koelen. Hiervoor moeten aerosolen in de lagere stratosfeer worden geïnjecteerd om de hoeveelheid zonne-energie die het aardoppervlak bereikt te beperken.

Een andere methode is om de wolken lichter te maken, of om miljarden filterschermen tussen de aarde en de zon te laten plaatsen.

Al deze methoden hebben een effect op de zonnestraling, maar negeren het grootste probleem: de uitstoot van broeikasgassen. Hoe hoger de concentratie in de atmosfeer, des te meer het nodig zal zijn om de methode nog efficiënter te maken. Als deze methoden worden onderbroken, kan de temperatuur plotseling stijgen.

CO₂ uit de atmosfeer halen?

Deze oplossingen worden door sommige wetenschappers gezien als innovatief en door anderen juist bestempeld als gevaarlijk. In het algemeen kan wel gesteld worden dat het moeilijk zal zijn om de opwarming tot 2°C te beperken zonder de concentratie CO₂ terug te dringen. Dit kan bijvoorbeeld door bebossing of herbebossing op grote schaal toe te passen.

Men kan ook proberen om het proces van de vorming van fytoplakton in de oceanen te versnellen. Fytoplankton neemt veel CO₂ op. Dit is technisch echter zeer ingewikkeld en bovendien heeft het belangrijke neveneffecten.

Om de opwarming van de aarde te beperken tot 2°C tegen 2100, moet de gemiddelde CO₂-voetafdruk van elk individu tot 2050 worden beperkt tot ongeveer 2 ton CO₂ per jaar.

Het gemiddelde wereldwijd ligt nu rond de 7 ton per hoofd van de bevolking (17,3 ton per hoofd van de bevolking in de Verenigde Staten, 16,85 ton in Australië, 11 ton in Rusland, 8 ton in België, 7,5 ton in China, 5 ton in Frankrijk, etc.).

Terwijl de uitstoot sinds 1990 in sommige delen van de wereld is gestabiliseerd, zoals in de Europese Unie (EU), is de uitstoot in andere regio’s aanzienlijk toegenomen (met name in China, waar de uitstoot de afgelopen jaren bijna is verdrievoudigd ondanks onmiskenbare inspanningen om deze te beperken).

Om de opwarming tot 2°C te beperken, moet elk land zich voorbereiden op drastische maatregelen. Dit betekent dat we de uitstoot van broeikasgassen moeten beperken tot een vierde van de huidige uitstoot. 

Als we echt willen dat Europa zijn klimaatverplichtingen nakomt, moeten we onze gewoontes volledig veranderen. 

Het energieverbruik verminderen

Het potentieel van energiebesparing is enorm, vooral in de transport, de bouw en de industrie. De productie van groene energie moet daarom gestimuleerd worden door een scherp beleid, om energieverspilling tegen te gaan. 

Gebouwen 

De bouwsector is een van de sectoren met de hoogste CO_2-uitstoot. Het beperken van het energieverbruik (verlichting, verwarming, huishoudelijke elektrische apparaten, airconditioning, enz.) en betere thermische isolatie (muren, beglazing, daken, materialen, enz.) moeten prioriteiten worden. De ontwikkeling van duurzame productieapparatuur (zonnepanelen, zonneboilers …) kan helpen de uitstoot te beperken. 

De productie van elektriciteit 

Volgens de meeste scenario’s zou het aandeel van koolstofarme elektriciteit tegen 2050 moeten toenemen van 30% tot 80% om de temperatuurstijging te beperken tot 2°C.   

Om dit te kunnen realiseren, moeten de volgende maatregelen worden genomen: 

• Het terugdringen van het gebruik van fossiele brandstoffen (kolen, olie)
• Het aandeel kernenergie verminderen (+ het onopgeloste probleem van afval)
• De ontwikkeling en het gebruik van hernieuwbare energiebronnen (waterkracht, wind, zon, fotovoltaïsche energie, geothermie, biomassa, mariene energieën).

Iedereen kan een bijdrage leveren in de strijd tegen de opwarming van de aarde. Door kleine aanpassingen en dagelijkse handelingen kan de uitstoot beperkt worden. 

Maatregelen voor het transport 

Zonder maatregelen voor het transport zou de CO₂-uitstoot in 2050 verdubbelen.
Om deze toename te kunnen stoppen moet er meer geïnvesteerd worden in onder andere: 

• Het openbaar vervoer;
• Het ontwikkelen van duurzame transportmiddelen (fiets, enz.);
• En vermindering van het aantal auto’s en vrachtwagens;
• Het verbeteren van de ecologische prestaties van voertuigen; 
• Een betere connectie tussen stadsplanning (ruimtelijke planning) en transport.

De keuzes die we maken omtrent onze voeding hebben een grote invloed op onze ecologische voetafdruk.

Lokale producten 

Hoe meer voedsel van ver weg komt, hoe groter de ecologische voetafdruk. Het eten van Marokkaanse tomaten of exotisch fruit (dat duizenden kilometers heeft afgelegd in de koeling) in plaats van lokale seizoensgroenten heeft grote gevolgen voor het milieu. 

Is het verstandig om het hele jaar door te genieten van een bijna onbegrensd assortiment van producten, wetende wat de gevolgen zijn? 

Biologisch eten

De voorkeur geven aan biologische producten die worden gekweekt met respect voor de natuur en zonder het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen, is ook een belangrijk gebaar.

Minder vlees eten 

Een afname van de vleesconsumptie heeft ook een grote invloed op de uitstoot van broeikasgassen, aangezien vleessector voor een groot deel verantwoordelijk is voor de uitstoot van methaan. 

Klimaatverandering nodigt ons uit om na te denken over de manier waarop we onszelf verplaatsen: in welk geval is het verstandig om een ​​fiets, een auto of een vliegtuig te nemen? Het is niet een kwestie van stoppen met reizen, maar elke reis bewust overwegen.

Korte afstanden

Eén op de twee autoritten bedraagt minder dan 3 km. Is het echt nodig om bij elke gelegenheid de auto te gebruiken? Neem zoveel mogelijk de fiets of ga lopen om de uitstoot te verminderen. 

Een vlucht Parijs-New York staat gelijk aan toename van één ton CO₂ uit in de atmosfeer, het equivalent van de gemiddelde jaarlijkse CO₂-uitstoot per persoon. 

De keuze voor een bepaald type auto is ook een belangrijke. Hybride en elektrische auto’s stoten geen schadelijke stoffen uit; in ieder geval niet in de buurt van de wegen die ze gebruiken. Maar ze gebruiken vaak energie die is geproduceerd in een kerncentrale, waarvan de risico’s bekend zijn, of in kolencentrales die veel CO₂ uitstoten. We mogen niet vergeten dat bijna twee derde van de Europese thermische energiecentrales tegenwoordig nog steeds fossiele brandstoffen gebruiken. 

Weg met de verpakkingen 

Niet alleen komen we in de supermarkt steeds meer absurditeiten tegen (geschilde sinaasappelen die in een plastic doos worden verkocht), ook blijven fabrikanten lagen en lagen verpakkingsmateriaal gebruiken. Dit leidt alleen maar tot meer afval in onze vuilnisbakken.

Dozen, verpakkingen, miniverpakkingen, etc. verdubbelen onze hoeveelheid afval. Afval dat grotendeels ondergronds wordt verbrand of begraven. 10% van de jaarlijkse CO₂-uitstoot wordt veroorzaakt door de “verwerking” van ons afval.

Door eenvoudig verpakt voedsel uit te kiezen of, beter nog, voedsel zonder onder verpakking, kun je op een eenvoudige manier je CO₂-voetafdruk beperken. De keuze voor minder verpakte producten moet ook gepaard gaan met grotere inspanningen op het gebied van recycling. Het is altijd beter om glazen flessen te gebruiken, aangezien glas veel makkelijker gerecycled kan worden dan plastic. 

Pas de verwarming en de isolatie van uw huis aan

Bedenk dat je door een afname van de binnentemperatuur in je woning van 20°C naar 19°C, 7% energie kunt besparen. Dit is een besparing van 50 tot 400 kg CO₂, afhankelijk van je verwarmingssysteem. 

Ook het isoleren van je huis is goed voor het klimaat. Wandisolatie levert een energiebesparing op van 10-30%; dubbele beglazing, ongeveer 10%. In een goed geïsoleerd huis kan de CO₂ -uitstoot  beperkt worden met enkele honderden kilo’s door nog beter te isoleren. Bij slecht geïsoleerde gebouwen is het mogelijk om tot 80% energie te besparen.

Schakel lampen en apparaten uit

Een eenvoudig en vaak over het hoofd gezien gebaar is om de elektronische apparaten volledig uit te schakelen en te voorkomen dat ze op stand-by blijven staan. In stand-by blijven uw apparaten energie verbruiken, tot ongeveer 60 kWh/jaar voor bijvoorbeeld een televisie. Met dit eenvoudige gebaar kunt u tot 10-40 kg CO₂ per jaar besparen.

Aarzel niet te informeren naar het verbruik van apparaten die je gaat aanschaffen. Door spaarlampen te kiezen, kun je bijvoorbeeld het energieverbruik van verlichting beperken tot een vijfde van het huidige gebruik.

Verminder het papierverbruik

We denken er niet altijd aan in het digitale tijdperk, maar het papierverbruik is nog steeds erg hoog. Sta erbij stil dat voor het produceren van één ton papier twee tot drie ton hout nodig is. Een overmatig gebruik van papier draagt bij aan ontbossing, ook als gevolg van intensieve landbouw (bijv. voor het produceren van palmolie).

Kijk uit voor schermen

De computerindustrie is een uiterst energie-intensieve sector die, volgens een Greenpeace-rapport (Klikken op Clean), momenteel 7% van het wereldwijde elektriciteitsverbruik voor zijn rekening neemt. Elke e-mail zorgt voor een extra uitstoot van 20 g CO₂; cijfers die de komende jaren zelfs zouden kunnen verdrievoudigen.

De internetsector, en met name de infrastructuur die nodig is voor online opslag en gegevensbescherming, zou evenveel vervuiling genereren als de luchtvaartsector.

Als reactie op de klimaatproblematiek hebben 150 beroemdheden uit 12 landen een oproep gedaan tot een Europees klimaatverdrag dat zou resulteren in een zeer ambitieus energietransitieplan in Europa, Afrika en rondom de Middellandse Zee. Dit initiatief is afkomstig van Jean Jouzel, voormalig vicevoorzitter van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) van de VN.

In een recent rapport toont de Europese Rekenkamer aan dat als we de strijd tegen klimaatverandering willen winnen, we 1,115 miljard euro per jaar moet investeren, of ongeveer 7% van het Europees BBP.

Deze middelen kunnen op de volgende manier worden vrijgemaakt :

De productie van geld ten dienste van het klimaat

Sinds april 2015 heeft de Europese Centrale Bank (ECB) €2,5 biljoen geproduceerd en beschikbaar gesteld aan commerciële banken, maar slechts 11% van deze liquiditeit ging naar de lokale economie. Het meeste is opgeslorpt door de financiële sector en speculatie. Elke maand breken de markten nieuwe records en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) blijft waarschuwen voor het risico van een nieuwe crisis “nog ernstiger en met een nog grotere impact dan die van 2008”. Volgens het IMF kan “een nieuwe crisis tien keer meer schade aanrichten dan tien jaar geleden”. Blijven we zo doorgaan zonder in te grijpen? 

Een Europees budget voor het klimaat

Met een budget van 100 miljard per jaar voor het klimaat – afgezien van de renteloze leningen van de Europese Investeringsbank – zou de EU kunnen investeren in onderzoek en zou het budget voor ontwikkelingshulp voor Afrikaanse landen en landen rondom de Middellandse Zee drastisch verhoogd kunnen worden. Op veel terreinen zou de Europese gemeenschap (EU + lidstaten) de helft van de kosten kunnen betalen die nodig zijn om de energietransitie tot stand te brengen. De rest van de kosten kunnen worden gedekt door renteloze leningen die worden terugbetaald dankzij de energiebesparing.

Een dergelijk initiatief is niet alleen goed voor het klimaat. Volgens het Climate 2020-team zou het tussen de 5 en 6 miljoen banen creëren in Europa.

De ondertekenaars van deze actie verzoeken de staatshoofden en regeringsleiders plechtig om zo snel mogelijk te onderhandelen over een financieel-klimaatakkoord dat ervoor zou zorgen dat er de komende 30 jaar financiële middelen beschikbaar zijn. 

De wereldvrede kan slechts worden veiliggesteld door de creatieve inspanningen die evenredig zijn aan de gevaren die deze bedreigen.

Robert Schuman, 9 mei 1950, bij de aankondiging van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal.